Nuksan Bharpai manjur परतीच्या पावसाने राज्यातील शेतकरी बांधवांवर मोठे संकट कोसळले आहे. सोयाबीन, कापूस आणि तूर या प्रमुख खरीप पिकांचे मोठ्या प्रमाणावर नुकसान झाले असून, बंगालच्या उपसागरातील चक्रीवादळामुळे अजूनही काही भागात पावसाची शक्यता कायम आहे. या परिस्थितीत शेतकऱ्यांसाठी पीक विमा योजना एक महत्त्वपूर्ण आधार ठरत आहे, विशेषतः राज्य शासनाने सुरू केलेली एक रुपया पीक विमा योजना शेतकऱ्यांसाठी वरदान ठरत आहे.
सध्याची परिस्थिती पाहता, सोयाबीन उत्पादक शेतकऱ्यांची विशेष चिंता वाढली आहे. बहुतांश शेतकऱ्यांनी सोयाबीन काढणी पूर्ण केली असून काहींची काढणी अंतिम टप्प्यात आहे. मात्र या नाजूक काळात परतीच्या पावसाने थैमान घातल्याने पिकांचे अतोनात नुकसान होत आहे. अशा परिस्थितीत पीक विमा दाव्यांची योग्य प्रक्रिया समजून घेणे अत्यंत महत्त्वाचे ठरते.
पीक विमा दावा दाखल करण्यासाठी शेतकऱ्यांना दोन पर्याय उपलब्ध आहेत – ऑफलाइन आणि ऑनलाइन पद्धत. आधुनिक काळात बहुतांश शेतकरी ऑनलाइन पद्धतीकडे वळत आहेत. यासाठी त्यांना मोबाइलवर ‘क्रॉप इन्शुरन्स’ अॅप डाउनलोड करून त्याद्वारे आपली तक्रार नोंदवता येते. मात्र या प्रक्रियेत सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे योग्य पर्यायांची निवड करणे.
शेतकऱ्यांनी पीक विमा दावा करताना विशेष काळजी घेणे आवश्यक आहे. उदाहरणार्थ, जर पीक उभ्या अवस्थेत असताना नुकसान झाले असेल, तर ‘उभे पीक’ (Standing Crop) हा पर्याय निवडावा. मात्र जर पीक काढणीच्या अवस्थेत असेल किंवा काढणी झाली असेल, तर ‘पूर्व सूचना’, ‘क्रॉप स्प्रेड’ आणि ‘बंडल’ या पर्यायांची निवड करणे गरजेचे आहे. योग्य पर्यायांची निवड न केल्यास दावा फेटाळला जाण्याची शक्यता वाढते.
कापूस उत्पादक शेतकऱ्यांसाठीही ही काळजी घेणे तितकेच महत्त्वाचे आहे. मागील अनुभवांवरून असे दिसून आले आहे की, अनेक कापूस उत्पादक शेतकरी चुकीच्या पद्धतीने दावे दाखल करतात. सध्या कापूस वेचणीचा हंगाम सुरू असल्याने बरेच शेतकरी ‘काढणी पश्चात’ हा पर्याय निवडतात. परंतु वास्तविक कापूस पिकाच्या नुकसानीसाठी ‘उभे पीक’ (Standing Crop) हा पर्याय अधिक योग्य ठरतो.
पीक विमा दाव्यांमध्ये वेळेचेही महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. शेतकऱ्यांनी नुकसान झाल्यापासून 72 तासांच्या आत दावा दाखल करणे अनिवार्य आहे. यासाठी पिकाचे नुकसान झालेली अचूक तारीख नोंदवणे महत्त्वाचे आहे. कारण महा वेध प्रणालीत त्या भागातील पावसाच्या नोंदी उपलब्ध असतात आणि याच नोंदींच्या आधारे पीक विमा मंजूर केला जातो. Nuksan Bharpai manjur
नैसर्गिक आपत्तींचा सामना करताना पीक विमा योजना ही शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वपूर्ण सुरक्षा कवच आहे. मात्र या सुरक्षा कवचाचा योग्य लाभ मिळवण्यासाठी दावा प्रक्रियेतील बारकावे समजून घेणे आवश्यक आहे. विशेषतः ऑनलाइन पद्धतीने दावा करताना विविध पर्यायांमधून योग्य पर्यायाची निवड करणे, वेळेची मर्यादा पाळणे आणि आवश्यक कागदपत्रांची पूर्तता करणे या बाबींकडे विशेष लक्ष देणे गरजेचे आहे.
शेतकऱ्यांनी लक्षात ठेवावे की पीक विमा योजनेचा लाभ घेताना केवळ विम्याची रक्कम भरून चालत नाही, तर त्यासोबत योग्य प्रक्रियेचे पालन करणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे. योग्य पर्यायांची निवड न केल्यास किंवा विहित मुदतीत दावा दाखल न केल्यास विम्याच्या लाभापासून वंचित राहावे लागू शकते. Nuksan Bharpai manjur
विशेष म्हणजे, राज्य शासनाने सुरू केलेली एक रुपया पीक विमा योजना ही शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत फायदेशीर ठरत आहे. या योजनेमुळे अल्प खर्चात पीक विमा घेणे शक्य झाले आहे. मात्र या योजनेचा पूर्ण लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांनी विमा दाव्यांची प्रक्रिया योग्यरीत्या समजून घेणे आणि त्यानुसार कार्यवाही करणे आवश्यक आहे.